Rak szyjki macicy zabija co dwie minuty jedną kobietę na świecie i bardzo często przez długi czas nie daje żadnych objawów. Istnieje jednak badanie, które pozwala wykryć tę chorobę na wczesnym etapie zaawansowania. Jest nim cytologia. Obecnie występuje ona zarówno w standardowej wersji, jak i nieco nowszej opcji LBC, czyli cienkowarstwowej na podłożu płynnym. Czym różnią się te dwa badania i które lepiej wybrać? Podpowiadamy.
Badanie cytologiczne jako standard wykrywania raka szyjki macicy
Z wiekiem wzrasta ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, ponieważ około 50% chorujących kobiet stanowią panie między 40 a 65 rokiem życia. Każdego roku w Polsce odnotowuje się około czterech tysięcy nowych przypadków tej choroby i ponad dwa tysiące zgonów z jej powodu. Specjaliści alarmują, by każda kobieta przynajmniej raz w roku, a jeżeli nie ma takiej możliwości, to co dwa lata, wykonała badanie cytologiczne. U pań, u których poprzednie wyniki były prawidłowe, dopuszcza się wydłużenie tego okresu do trzech lat. Cytologia jest obecnie standardową procedurą stosowaną w celu wykrycia raka szyjki macicy i może pomóc w zidentyfikowaniu takiego zagrożenia już na jego wczesnym etapie.
Niezwykle istotne jest, by jak najszybciej zdiagnozować chorobę nowotworową, ponieważ wykryta w początkowym stadium, często jest w pełni uleczalna. Badanie cytologiczne można przeprowadzić, wykorzystując skierowanie od lekarza, a więc bezpłatnie na Narodowy Fundusz Zdrowia lub prywatnie. Wówczas jego koszt, w zależności od konkretnej techniki, to od 50 do 150 zł. Zalecane jest, by kobiety zaczęły kontrolować swój stan jak najwcześniej, jednak nie później niż rok po rozpoczęciu współżycia seksualnego lub w 25. roku życia.
Na czym polega cytologia?
Badanie cytologiczne ma na celu pobranie materiału w postaci komórek z kanału oraz tarczy szyjki macicy. Jest on następnie odpowiednio utrwalany i przekazywany do laboratorium. Zazwyczaj, aby wykonać cytologię, należy udać się do gabinetu ginekologicznego lub położnej. Specjalista prosi pacjentkę, by ta usiadła w fotelu ginekologicznym. Następnie umieszcza w jej pochwie wziernik, co pozwala mu na wsunięcie specjalnej szczoteczki, za pomocą której zabezpiecza komórki. W zależności od metody są one utrwalane na specjalnym szkiełku lub podłożu płynnym.
Cytologia tradycyjna – jak działa?
Cytologia konwencjonalna wymaga pobrania materiału z szyjki macicy specjalną szczoteczką. Następnie przenoszony jest on na szkiełko mikroskopowe i utrwalany specjalnym preparatem w sprayu. W takiej formie dostarczany jest do laboratorium. Zagrożenia związane z dokładnością takich wyników dotyczą przede wszystkim sposobu rozprowadzenia materiału na szkiełku. Czasami specjaliście nie uda się przenieść wszystkich komórek lub nierównomiernie je rozprowadzi, co może doprowadzić do ich zachodzenia na siebie.
Z tego powodu od pewnego czasu zalecaną metodą kontroli i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, jest wersja płynna tego badania. Została ona udoskonalona, dzięki czemu zagrożenia związane z dokładnością wyników, które występowały w jej tradycyjnej wersji, zostały istotnie wyeliminowane. Mimo to, jeżeli nie mamy takiej możliwości, by wykonać cytologię cienkowarstwową, warto zdecydować się chociaż na klasyczną. Jest ona zazwyczaj proponowana w ramach badań bezpłatnych finansowanych przez NFZ. W gabinetach prywatnych z kolei jej koszt nie przekracza 100 zł.
Cytologia płynna LBC – na czym polega wymaz cienkowarstwowy?
Badanie cytologii płynnej dla pacjentki wygląda tak samo jak tradycyjnej. Oznacza to, że ginekolog lub położna pobierają za pomocą specjalnej szczoteczki cytologicznej wymaz z tarczy i kanału szyjki macicy. Następnie cała wymazówka trafia do specjalnej fiolki z płynnym podłożem, która następnie jest transportowana do laboratorium. Dzięki temu wszystkie komórki zostają na szczoteczce, nie nachodzą na siebie i nie ma ryzyka ich zniekształcenia podczas rozprowadzania na szkiełku mikroskopowym. To sprawia, że wynik jest bardziej wiarygodny.
Dodatkowo materiał zabezpieczony w taki sposób, umożliwia nie tylko wykrycie raka szyjki macicy, ale również jego dalsze wykorzystanie w celu zbadania obecności DNA wirusa brodawczaka ludzkiego, czyli HPV, jak i bakterii z rodzaju Chlamydia trachomatis.
Różnice między płynną cytologią a klasyczną techniką
Cytologia LBC różni się od klasycznej nie tylko podłożem, w którym zabezpieczane są komórki, ale również czułością. Wykrywalność dla tej metody wszelkich zmian śródnabłonkowych jest wyższa niż w technice konwencjonalnej. Jej zaletą jest również możliwość wykonania z zabezpieczonego materiału dodatkowych badań. Co więcej, w próbce umieszczonej w płynnym podłożu, wszelkie bakterie, białe czy czerwone krwinki, a także śluz są praktycznie wyeliminowane. Pozwala to na dokładniejszą analizę obrazu pod mikroskopem bez czynników zakłócających.
Jak często wykonywać cytologię na podłożu płynnym lub tradycyjną?
W ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy cytologia powinna być wykonywana co trzy lata przez kobiety między 25 a 64 rokiem życia. W ramach NFZ refundowane jest badanie konwencjonalne. Specjaliści zalecają jednak, by zacząć kontrolować swój stan zdrowia wcześniej i częściej. Oznacza to, że również młodsze dziewczyny powinny regularnie odwiedzać gabinet ginekologa. Najlepiej badanie w kierunku raka szyjki macicy wykonywać co roku, jak inne profilaktyczne procedury.
Polskie Towarzystwo Ginekologiczne wskazuje cytologię cienkowarstwową LBC jako rekomendowaną w diagnostyce rozwoju raka szyjki macicy. To proste i bezbolesne badanie profilaktyczne może wskazać na konieczność interwencji lekarskiej już w stanie przedrakowym, który jest praktycznie w 100% wyleczalny. Warto więc w swoim rocznym harmonogramie znaleźć czas, by je wykonać. Należy jednak pamiętać, aby się do niego dobrze przygotować. 24 godziny przed nie współżyć, a 4 dni przed nie aplikować leków dopochwowych i nie wykonywać irygacji pochwy. Najlepiej jest umawiać się na badanie cytologiczne między 10 a 20 dniem cyklu miesiączkowego.