Wiedza dotycząca cyklu miesiączkowego powinna być przekazywana dziewczynkom już od najmłodszych lat. Często jednak nawet dorosłe kobiety nie zdają sobie sprawy z tego, jakie zmiany w konkretnych dniach cyklu zachodzą w ich ciele. Taka niewiedza niesie za sobą szereg negatywnych konsekwencji. Jeśli będziemy wiedziały, co dzieje się z naszym ciałem w poszczególnych dniach zarówno płodnych, jak i niepłodnych, łatwiej nam będzie dostrzec pewne nieprawidłowości, na przykład z układem hormonalnym, ale również podejmować aktywności wspierające nasz organizm. Dlaczego warto śledzić swój cykl menstruacyjny? Podpowiadamy.
Co warto wiedzieć o cyklu menstruacyjnym?
Cykl menstruacyjny jak sama nazwa wskazuje, obejmuje kilka faz i powtarza się według określonego schematu średnio co miesiąc. W jego trakcie dochodzi do przygotowania, a następnie uwolnienia dojrzałej komórki jajowej i jej zapłodnienia lub obumarcia. Długość cyklu liczona jest od pierwszego dnia krwawienia menstruacyjnego do ostatniego dnia przed miesiączką.
Średnio cykl trwa około 28 dni. Prawidłowy czas jego trwania to jednak od 21 do 35 dni. Składa się on z czterech faz. Pierwszą z nich jest menstruacja. Pierwszy dzień miesiączki to również pierwszy dzień nowego cyklu menstruacyjnego. Zazwyczaj faza trwa ta do pięciu dni. Następnie dochodzi do fazy folikularnej, która trwa od zakończenia menstruacji do momentu owulacji, czyli zazwyczaj około 7-9 dni. Kolejna jest owulacja, czyli moment, kiedy jajeczko jest dojrzałe i uwalniane do jajowodu, gdzie może zostać zapłodnione. Przy 28-dniowym cyklu owulacja przypada na 14 dzień. Ostatnia jest faza lutealna. która trwa od 15 dnia do dnia przed miesiączką, a więc zazwyczaj około 14 dni.
Cykl menstruacyjny dotyczy kobiet od pierwszej miesiączki, aż do menopauzy, czyli od około 12-13 roku życia do 45-55 roku życia.
Pierwsza faza cyklu menstruacyjnego: miesiączka
Kobiecy cykl menstruacyjny rozpoczyna się pierwszego dnia miesiączki. Zazwyczaj trwa ona 3-5 dni. Czasami jednak może być to nieco mniej lub więcej. Czym właściwie jest menstruacja? To czas, kiedy organizm pozbywa się niepotrzebnych tkanek z wnętrza macicy a dokładniej, dochodzi do złuszczenia błony śluzowej wyścielającej macicę, czyli endometrium.
W tym czasie wielu kobietom wydaje się, że tracą dużo krwi. Warto jednak wiedzieć o tym, że prawidłowa utrata krwi w czasie miesiączki wynosi od 20 do 100 ml. W tym okresie możemy czuć wiele nieprzyjemnych objawów poza krwawieniem. Podczas menstruacji kobiety skarżą się na bóle brzucha, pleców, dodatkowo nierzadko mamy ochotę na niezdrowe jedzenie i dochodzą do tego wahania nastroju.
To czas, kiedy powinnyśmy odpocząć i dać naszemu organizmowi czas na regenerację. Zadbajmy również o higienę i komfort. Ze względu na to, że podczas menstruacji poziom pewnych hormonów spada, możemy mieć mniej energii i słabiej się czuć. Dlatego jeżeli czujemy taką potrzebę, możemy sięgnąć po środki łagodzące ból. Zadbajmy też o odpowiednią ilość snu i odpoczynek. To dobry moment w miesiącu na relaks i wyciszenie. Nie musimy wtedy katować się ciężkimi treningami, jeżeli nie mamy na to siły i ochoty.
Seks w trakcie miesiączki to dość indywidualna kwestia. Wiele kobiet w tym czasie ma jednak zwiększone libido. Dlatego jeżeli ani nam, ani naszemu partnerowi to nie przeszkadza, to dlaczego nie? Warto jednak pamiętać o tym, że w trakcie okresu również możemy zajść w ciążę, zwłaszcza jeżeli nasze cykle są nieregularne lub bardzo krótkie, ponieważ okres u kobiety to faza niepłodności względnej. Dlatego warto zabezpieczać się w tym czasie. Ze względów higienicznych, dobrą opcją może być wówczas prezerwatywa.
Druga faza cyklu menstruacyjnego: faza folikularna
Kolejna faza cyklu to faza folikularna, nazywana też proliferacyjną lub pęcherzykowatą. Zaczyna się ona po zakończeniu miesiączki i trwa około 9-11 dni. Jest to faza niepłodności względnej. Oznacza to, że nadal można zajść w ciążę, zwłaszcza pod koniec tej fazy na granicy dni płodnych ryzyko takie jest wysokie. W tym czasie endometrium, które złuszczyło się podczas okresu, ponownie się odbudowuje i przygotuje na przyjęcie komórki jajowej. Dochodzi też do wzrostu wydzielenia hormonu FSH oraz estrogenu i wzrostu pęcherzyków Graafa.
Wzrost poziomu estrogenów powoduje przyspieszenie metabolizmu. poprawia nastrój i może poprawiać kondycję skóry i włosów. Dlatego też w tym czasie czujemy się lepiej, mamy dużo siły i wyglądamy pięknie. Faza folikularna sprzyja więc regeneracji organizmu. Dlatego warto w tym czasie stosować zrównoważoną dietę, bogatą w białko, witaminy i minerały, a także zwiększyć aktywność fizyczną. Mamy w tym czasie najwyższy poziom energii niemal w całym cyklu. Dlatego w tym okresie możemy stosować intensywniejsze treningi. To również moment, kiedy czujemy się najbardziej zmotywowane. Dlatego właśnie wtedy warto wprowadzać pewne zmiany w swoim życiu. Jest to świetny czas na realizację nowych celów czy projektów.
Trzecia faza cyklu menstruacyjnego: owulacja
Owulacja to najważniejszy moment w całym cyklu, ponieważ wówczas nasza komórka jajowa jest gotowa do zapłodnienia. Możemy zaobserwować wtedy charakterystyczną wydzielinę z szyjki macicy. W trakcie owulacji nasz śluz jest ślepki, przezroczysty, rozciągliwy i przypomina nieco białko jaja kurzego. Możemy mieć wówczas także podwyższoną temperaturę ciała, która będzie utrzymywała się aż do pierwszego dnia krwawienia.
Niektóre kobiety odczuwają także ból owulacyjny w podbrzuszu. Zazwyczaj tylko w jednej ze stron, a więc tej, w której doszło do pęknięcia pęcherzyków Graafa. Wzrost estrogenów w czasie owulacji z kolei może powodować tkliwość brodawek. Wszystkie te objawy zwolennicy naturalnych metod planowania rodziny wykorzystują, aby móc określić, w jakim momencie cyklu jest kobieta. Warto jednak pamiętać o tym, że czynniki takie jak stres, zmiana klimatu czy nawet choroba, będą wpływały na regularność naszych cyklów. Dlatego nie zawsze jesteśmy w stanie dokładnie określić moment owulacji. W związku z tym metody te bywają zawodne.
Owulacja występuje 14 dni przed pierwszym dniem krwawienia, czyli pierwszym dniem kolejnego cyklu. Jest to czas najwyższej płodności. Ważny więc dla osób starających się o ciążę. Warto wtedy wspierać się też testami owulacyjnymi.
Co warto robić w tej fazie? Przede wszystkim mamy wtedy najwięcej energii. Dlatego warto skupić się na treningu fizycznym. Możemy też spróbować wówczas innych form aktywności jak joga czy taniec. Nadal powinnyśmy wspierać nasze zdrowie hormonalne poprzez właściwą dietę. Mogą znaleźć się w niej na przykład awokado, pełnoziarniste produkty, orzechy czy nasiona lnu.
Czwarta faza cyklu menstruacyjnego: faza lutealna
Czwarta faza cyklu menstruacyjnego, czyli lutealna rozpoczyna się po zakończeniu owulacji, a więc kiedy pęknięty pęcherzyk Graafa przekształca się w tzw. ciałko żółte. Standardowo faza ta trwa 13-15 dni i określana jest jako czas niepłodności bezwzględnej. czyli są to dni niepłodne u kobiety.
W tym okresie poziom progesteronu wzrasta, aby przygotować organizm na ewentualną ciążę. Jeżeli jednak zapłodnienie nie nastąpi, wówczas zaczyna on spadać, co prowadzi do rozpoczęcia nowego cyklu menstruacyjnego. Wysoki poziom progesteronu może powodować u kobiet uczucie zmęczenia, wahania nastrojów i pojawienie się objawów PMS, czyli zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
Warto mieć świadomość, że faza lutealna często wiąże się z większym zmęczeniem czy uczuciem przygnębienia. W związku z tym zadbajmy w tym czasie o relaks i odpoczynek. Unikajmy nadmiernego stresu i dopilnujmy wystarczającej ilości snu. W tym okresie warto zwrócić szczególną ilość uwagę na ilość magnezu w diecie, który może pomóc w walce z objawami PMS, takimi jak bóle piersi i skurcze. Faza lutealna to też czas, kiedy powinniśmy postawić na mniej intensywne formy aktywności fizycznej, takie jak pilates, joga czy spacery.
Dlaczego warto monitorować swój cykl miesiączkowy?
Regularne śledzenie cyklu menstruacyjnego to świetny sposób, by poprawić swoją świadomość na temat własnego stanu zdrowia, a także uniknąć niepotrzebnych stresów. Takie działanie pozwoli nam na wczesne wykrycie problemów zdrowotnych, na przykład zaburzeń hormonalnych, takich jak zespół policystycznych jajników czy niedoczynność tarczycy, ale też chorób ginekologicznych. Jeśli cykl jest nieregularny, może to wskazywać na trudności z owulacją, co wpływa też na możliwość zajścia w ciążę.
Znajomość własnego cyklu pozwala nam także określać czas płodny i niepłodny, co jest pomocne nie tylko w przypadku kobiet planujących ciążę, ale również tych, które w danym momencie nie są przygotowane na macierzyństwo. Wiele kobiet zauważa również, że ich samopoczucie i nastrój zmieniają się w zależności od fazy cyklu. Dlatego też śledząc go, możemy zrozumieć, dlaczego niektóre dni są dla nas bardziej stresujące, a w inne mamy mnóstwo energii.
Wreszcie monitorowanie swojego cyklu miesiączkowego pozwala nam kontrolować aspekty takie jak zmiany apetytu czy masy ciała, związane z wahaniami hormonalnymi, ale i problemy skórne spowodowane przez wzrost hormonów, szczególnie progesteronu w drugiej fazie cyklu.
Warto monitorować i znać swój cykl z wielu różnych powodów. Obecnie mamy dostęp do szeregu narzędzi, które ułatwiają nam takie działania. Należą do nich zwłaszcza aplikacje mobilne. Umożliwiają one zapisywanie nie tylko daty początku i końca miesiączki, ale również poziomu energii i innych objawów. Klasyczną metodą monitorowania owulacji jest też pomiar temperatury ciała lub specjalne apteczne testy owulacyjne.